به لطف خداوند متعال، جلسه دفاع از رساله دکتری بنده، در تاریخ ۵ اسفند ماه ۱۳۹۶ برگزار شد. از همه دوستان، همکاران، دانشجویان و اعضای خانواده که با حضور در جلسه دفاع یا با ارسال پیام در تلگرام و اینستاگرام به بنده محبت داشتند، صمیمانه تشکر و قدردانی می کنم.
دو مقاله مستخرج از این رساله دکتری، در مجله «پژوهش های تجربی حسابداری» دانشگاه الزهرا و مجله «دانش حسابداری» دانشگاه کرمان پذیرش شده است که به محض انتشار در صفحه مقالات من قرار خواهد گرفت.
اساتید حاضر در عکس (از سمت چپ):
آقای دکتر صمدی – داور خارج گروه
آقای دکتر عربصالحی – داور داخل گروه
آقای پروفسور خواجوی – داور خارج از دانشگاه (از دانشگاه شیراز)
آقای دکتر فروغی – استاد راهنما
آقای دکتر کیانی – استاد مشاور
خانم دکتر ترکی – استاد ناظر
در ادامه چکیده پایان نامه، ارائه شده است:
چكيده:
گزارشگری متقلّبانه، به معنای اقدامی عمدی در جهت تهیه گزارش های نادرست و گمراه کننده است. بند هفت از استاندارد حسابداری شماره یک ایران هیئت مدیره را مسئول تهیه صورت های مالی دانسته است و مدیران نیز می توانند با انگیزه های متقلّبانه اقدام به تهیه گزارش های شرکت، از جمله گزارش هیئت مدیره به مجمع نمایند. یکی از نظریه هایی که به توضیح شیوه ی تصمیم گیری مدیران بر اساس ویژگی های شخصیتی آنها (ریسک پذیری و ریسک گریزی) پرداخته است، نظریه چشم انداز تجمعی (CPT) است. بر اساس این نظریه مدیران، عملکردی را بعنوان نقطه ی مرجع در ذهن خود ایجاد کرده و چنانچه احساس کنند که عملکردشان از نقطه ی مرجع فاصله خواهد گرفت، انگیزه های تقلّب در ذهن آنها شکل می گیرد. به این معنی که احتمال قوی تر (ضعیف تر) بودن عملکرد مدیر نسبت به عملکرد مرجع در آینده، می تواند انگیزه های ارتکاب به تقلّب را در ذهن مدیر، تضعیف (تشدید) نماید. بر همین اساس، هدف پژوهش حاضر بررسی وجود تأثیر و شیوه ی تأثیرگذاری انحراف از عملکرد مرجع بر انگیزه های ارتکاب به تقلّب مدیران و تطبیق آن با الگوی نظریه چشم انداز تجمعی است.
برای دستیابی به هدف مذکور دو فرضیه تدوین شده است. برای آزمون این دو فرضیه، از بین شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، نمونه ای متشکل از ۳۰ شرکت انتخاب شد و طی بازه زمانی ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۴ مورد بررسی قرار گرفت. در ابتدا با تمرکز بر تجزیه و تحلیل متن گزارش های هیئت مدیره به مجمع (مشتمل بر بیش از ۶٫۷۰۰ صفحه)، از سه روش مبتنی بر داده کاوی شامل درخت تصمیم (جنگل های تصادفی)، آموزش ماشین (ماشین بُردار پشتیبان) و رگرسیون (به روش های LASSO و بهینه سازی محدب) در نرم افزارهای R و Matlab استفاده شد تا شاخصی برای ارزیابی و تشخیص شاخص خطر تقلّب در گزارش های هیئت مدیره بدست آید. سپس با استفاده از شاخص مذکور و با استفاده از رگرسیون های لاجیت در نرم افزار Eviews به آزمون فرضیه های پژوهش پرداخته شد.
نتایج پژوهش نشان داد که اولاً روش های مبتنی بر داده کاوی قادرند بالا بودن شاخص خطر تقلّب در گزارش های شرکت ها را با دقتی بین ۸۲/۵۵% تا ۹۱/۲۵% تشخیص دهند. در این راستا دقت روش های داده کاوی مورد استفاده، با هم مقایسه شده و مشاهده شده که روش مبتنی بر درخت تصمیم و آموزش ماشین، بالاترین دقت را دارد. ثانیاً انگیزه های مدیران در ارتکاب به روش های با خطر بالای تقلّب، به طور کامل با الگوی نظریه چشم انداز تجمعی منطبق نیست. یعنی احتمال قوی تر بودن عملکرد مدیر نسبت به عملکرد مرجع در آینده، تأثیری بر انگیزه های ارتکاب به تقلّب در ذهن مدیر ندارد. اما احتمال ضعیف تر بودن عملکرد مدیر نسبت به عملکرد مرجع در آینده، انگیزه های ارتکاب به تقلّب در ذهن مدیر را تشدید می کند.
کلیدواژه ها: تقلّب، نظریه چشم‌انداز تجمعی، داده کاوی، روش های تجزیه و تحلیل متن، بهینه سازی.